Un sakkiz yosh hayratlari

bir nechta g'azallar bilan tanishing

Orazin yopqach kuzumdin sochilur har lahza yosh,

Uylakim paydo bulur yulduz, nihon bulgach quyosh.

Qut bir bodomu erim gushan mehrob edi,

Gorati din etti nogah bir baloliq kuzu qosh.

Bu damodam ohim ifsho aylar ul oy ishqini,

Subhnung bot-bot dami andogki aylar mehr fosh.

Busae qilmas muruvvat, asru qattiqdur labing,

Desam ogzi ichra aytur lal ham bor nav tosh.

Novaking kunglimga kirgach jon talashmoq bu ekin,

Kim qilur paykonini kunglum bila jonim talosh.

Umri jovid istasang fard ulki, buston Khizridur,

Sarvkim dab ayladi ozodaliq birla maosh.

Qoshi ollinda Navoiy bersa jon, ayb etmangiz,

Gar budur mehrob, bir-bir quygusidir barcha bosh.

Bu g'azalda shoir oʻzning kuzumidagi sochlarining oʻyining haqiqiyati va yoshining har lahza oʻzgarishidan soʻz etadi. Uning soʻzlari orqali, uylariga chiqqan yulduzlar va quyosh, hayotining oʻzida paydo boʻlgan nihoyat qadrli va ajoyib narsalar haqida gapiradi.

Ikkinchi qatirda shoir bir bodomni va uning gushaning mehribonligini aytadi. Uning soʻzlaridan, bir balo bilan gʻalaba qozongan va uning qoʻyilgan gushaning jazbasi va sevgisi haqida gapiradi.

Uchinchi qatirda shoir oʻzining oʻzining ohimi, oʻzining sevgisini ifodalaydi. Uning soʻzlari orqali, uning oʻziga xos ishqining butun oy davomida paydo boʻlgan nur va hayratlar haqida gapiradi.

Toʻrtinchi qatirda shoir muruvvatni va asrni qattiq deb hisoblashni aytdi. Uning soʻzlari orqali, ogʻzini ochsa ham aytmasa ham, uning lal oʻsimigi orqali gaplashgan soʻzlari ham mavjud.

Beshinchi qatirda shoir oʻzining kunglida jonni izlashni aytdi. Uning soʻzlari orqali, kim paykoniga qarab, kungli bilan jonni izlashadi.

Oxirgi qatirda shoir umrning jovidagi xohishni, ozodlikni aytadi. Uning soʻzlari orqali, Sarvning dab oyib etgan boʻlmasligi bilan xoslashadi.

Shoirning soʻzlaridan, Navoiyning xohishi va xizmati haqida gaplashiladi. Shoir, Navoiyning qadrini oshkor qiladi va u bilan bogʻliq har bir narsaga hurmat bildiradi.

___

Un sakkiz yosh hayratlari

Un sakkiz ming olam oshubi agar boshindadur,

Ne ajab, chun sarvinozim un sakkiz yoshindadur.

Desa bulgaykim, yana ham un sakkiz yil husni bor,

Un sakkiz yoshina muncha fitnakim boshinadur.

Un sakkiz yil dema, yuz sakson yil ulsa, uldurur,

Husn shohi, ul balolarkim, kuzu qoshinadur.

Hayrat etmon husni naqshidaki, har hayratki, bor,

Barchasi ezid taolo suni naqqoshinadur.

Tan anga siymu ichina tosh muzmar kunglidin,

Aqlga yuz hayrat, ul oyning ichu toshinadur.

May ketur, ey mugki, yuz hayrat aro qolmish Masih,

Bul ajablarkim, bu eski dayr khuffoshindadur.

To Navoiy tukti ul oy furqatidin bahri ashk,

Har qachon boqsang, quyosh aksi aning yoshindadur.

Bu g'azalda shoir, un sakkiz ming olamning boshida Navoiyning husni va munosabatlari haqida gapiradi. Uning soʻzlari orqali, Navoiyning sakkiz yoshida ham ajab husnining mavjudligini ifodalaydi.

Shoirning soʻzlaridan, un sakkiz yoshidagi Navoiyning husnining fitnasini va gʻamginligini aytdi.

Uning soʻzlari orqali, un sakkiz yil oʻtgan boʻlsa ham, Navoiyning husni va balolari hali ham qalbda toshlarning kabi toʻplanib qolganligini bildiradi.

Shoirning soʻzlari orqali, Navoiyning naqshi haqida hayratga tushilish va har qanday hayratga ega boʻlishi haqida gapiradi, bu har doim sanʼatkarlik va naqqoshlikning qahramonlaridir.

Shoirning soʻzlari orqali, Navoiyning jasaddagi muazzamlik va jasaddan qalbga yetgan hayratning yorqinligini bildiradi.

Shoirning soʻzlari orqali, Navoiyning jasaddan tosh muzmar kunglidagi siymu va ichidagi hayratlarni aqli bilan taqqoslashini ifodalaydi.

Uning soʻzlari orqali, Navoiyning husn va hayratining ajabiyatining diniy ruyxatdan tashqari ham mavjudligini aytdi.

Oxirgi qatirda shoir Navoiyning furqat va qaygʻusizlik kunlarida yuzidan kelgan yashning qahramonlarini va ajabiyatini aytadi. Shoir Navoiyga hurmat bildiradi va uning tabiatidagi ajabiyatni tasvirlayadi.

MUBTALO BULDIM SANGA

Kurgali husnungni zoru mubtalo buldum sanga,

Ne balolig kun edikim, oshno buldum sanga.

Har necha dedimki kun-kundin uzay sendin kungul,

Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo buldum sanga.

Men qachon dedim: «Vafo qilgil manga» zulm aylading,

Sen qachon deding: «Fido bulgil manga» buldim sanga.

Qay pari paykarga dersen telba buldung bu sifat,

Ey pari paykar, ne qilsang qil manga, buldum sanga.

Ey kungul, tarki nasihat aylading ovora bul,

Yuz balo etmaski, men ham bir balo buldum sanga.

Jomi Jam birla Khizr suyi nasibimdur mudom,

Soqiyo, to tarki joh aylab gado buldum sanga.

Gussa changidin navoe topmadim ushshoq aro,

To Navoiydek asiru benavo buldum sanga.

G'azalda shoir oʻzining sevgilisiga boʻlgan muzokarasi va muhabbatining muammolarini ifodalaydi.

Shoirning soʻzlari orqali, u uning sevgilisi bilan suhbatida uning husn va qiziqishini qaytarib olganligini bildiradi.

Uning soʻzlari orqali, shoir oʻzining sevgilisiga qancha muhabbat bilan munosabat oʻrnatganini aytadi, uning qalbida oʻsha sevgilining joninga qoʻngʻiroq qilib ketganligini aytadi.

Shoirning soʻzlari orqali, shoirning sevgilisiga vafo qilish haqida arzularini bildirganligi, qoʻrqinchli va qasoskorlik bilan muomala qilishni istaganligini ifodalaydi. Sevgilisi esa shoirga umidsiz vafo qilish soʻzlarini aytganligini bildiradi.

Shoirning soʻzlari orqali, shoirning sevgilisining davolash uchun soʻroq qilib kelayotganligini, qanday muammosi boʻlsa ham barchasini amalga oshirishni istaganligini bildiradi.

Shoirning soʻzlari orqali, shoirning sevgilisining nasihatini qabul qilib, oʻzini tushunishga harakat qilishini istaganligini bildiradi. Shoirning ham bir balo boʻlganligini aytish bilan, uning sevgilisiga yuz balo yetishmasligini anglatadi.

Shoirning soʻzlari orqali, shoir Jomi Jam bilan Khizr suyining nasibiga ega boʻlganligini bildiradi, ularga qismatlarining yaxshi ekanligini aytadi.

Shoirning soʻzlari orqali, shoir gʻussa changidin navo topa olmayotganligini bildiradi, shuning uchun uning sevgilisining navoiydek qahramon benavo boʻlganligini aytdi.

LABLARINGKIM HAYF ERUR…

Lablaringkim hayf erur teng tutmoq oni qand ila,

Sindirur yuz qand bozorini shakkar khand ila.

Toki hayronmen senga nomus ila itmish kungul,

Telba yangligkim, qochar el gofil ulgach band ila.

Odam ul soatki jannat ichra avlodin kurar,

Ne quvongay dam-badam sen nozanin farzand ila.

Quy nasihat, zohido, utlug damimdin vahm qil,

Telba it imkoni yuqturkim, sogalgay pand ila.

Hojatingni elga arz etmakka hojat bulmasun,

Khush chiqishsang lahzani bu zori hojatmand ila.

Lablaring hajrinda yur parkandkim bulmish kungul,

Lal erur mahlul qon urniga har parkand ila.

Chun Navoiy kungli sindi, emdi lutfing ne asig?

Kim ushatsa shishani bitmas yana payvand ila.

Oshiq uldum

Oshiq uldum, bilmadim yor uzgalarga yor emish,

Olloh-olloh, ishq aro mundoq balolar bor emish.

Qaddiga el mayli bulgondin kungul ozurdadur,

Ul alifdin zorlarning hosili ozor emish.

Elga novak urdi, men uldim erur bu turfakim,

Jonim etgan resh el bagriga kirgan khor emish.

Rishtakim, muhlik yaram ogziga tiktim angladim,

Kim kafan jinsi qirogidin suvurgan tor emish.

Kuyi devoridin ogriq tanga tushgan soyadek,

Sel gamidin emdi soya urniga dildor emish.

Jonga takhvif ayladim tigi halokidin aning,

Bilmadim bu ishdin ul ulguncha minnatdor emish.

Ey Navoiy, khublarni kurma osonlig bilan,

Kim biravkim soldi kuz, uzmak kungul dushvor emish.

Istadim

Qon yutub umri jahon ahlida bir yor istadim,

Lekin ul kamrak topildi, garchi bisyor istadim.

Kimga kim jonim fido aylab sogindim dam-badam,

Ermas erdi yorliqda chun vafodor istadim.

Bilmadim olam elida yuqturur mutlaq vafo,

Vahki, umri ulcha yuqtur soginib yor istadim.

Ulki, topilmas bashar jinsida vah gaflat kurung,

Kim pari khaylida men devonai zor istadim.

Sirri ishqimni kungul kuz birla fosh etmak ne tong,

Qalbu tardomanni men chun sohib asror istadim.

Shaykh birla khonaqahdin chun yorugluq topmadim,

Dayr piri khizmatiga kuyi khammor istadim.

Ey Navoiy, chun rafiqi topmadim, bu gussadin,

Uzni bekaslik balosiga giriftor istadim.

Meni men istagan kishi...

Meni men istagan uz suhbatiga arjumand etmas,

Meni istar kishining suhbatin kunglum pisand etmas.

Ne bahra topqamen andinki, mendin istagay bahra,

Chu ulkim bahrai andin tilarmen bahramand etmas.

Netay huru pari bazminki, qatlim yo hayotimga,

Ayon ul zahr chashm aylab nihon, bu nushkhand etmas.

Kerakmas oy ila kun shaklikim, husnu malohatdin,

Ichim ul chok-chok etmas, tanim ul band-band etmas.

Kerak uz chobuki majnunvashi qotil shiorimkim,

Buzug kunglumdin uzga erga javloni samand etmas.

Kungul uz charkh zolidin, firibin emakim, okhir

Ajal sarrishtasidin uzga buynungga kamand etmas.

Ul oy utlug yuzin ochsa, Navoiy tegmasun deb kuz,

Muhabbat tukhmidin uzga ul ut uzra sipand etmas.

Jonga chun dermen

Jonga chun dermen: «Ne erdi ulmakim kayfiyati?»

Derki: «Bois buldi jism ichra marazning shiddati».

Jismdin sursamki: «Bu zafingga ne erdi sabab?»

Der: «Anga buldi sabab utluq bagirning hirqati».

Chun bagirdin surdum, aytur: «Andin ut tushti manga

Kim, kungulga shula soldi ishq barqi ofati».

Kungluma qilsam gazab, ayturki: «Kuzdindur gunah,

Kurmayin ul tushmadi bizga bu ishning tuhmati».

Kuzga chun dermenki: «Ey, tardomani yuzi qaro,

Sendin ulmish telba kunglumning baloyu vahshati».

Yiglab aytur kuzki: «Yuq erdi manga ham ikhtiyor

Ki, kurundi nogahon ul shukhi mahvash talati».

Ey Navoiy, barcha uz uzrin dedi, ulguncha kuy

Kim, sanga ishq uti-uq ermish azalning qismati.

Khilatin to aylamish…

Khilatin to aylamish jonon qizil, sorig, yashil,

Shulayi ohim chiqar har yon qizil, sorig, yashil.

Gulshan ettim ishq sahrosin samumi ohdin

Kim, esar ul dasht aro har yon qizil, sorig, yashil.

Shishadek kunglumdadur gulzori husnung yodidin,

Tobdonning aksidek alvon qizil, sorig, yashil.

Orazu kholing bila khatting khayolidin erur

Kuzlarimning ollida davron qizil, sorig, yashil.

Lalgun may tutqil oltun jom birla sabzada

Kim, bulardin yakhshi yuq imkon qizil, sorig, yashil.

Faqr aro berangliq dushvor erur behad, valek

Khirqada tikmak erur oson qizil, sorig, yashil.

Ey Navoiy, oltinu shingarfu zangor istama,

Buldi naming rangidin devon qizil, sorig, yashil.

ISTANGIZ

Istaganlar, bizni sahroi baloda istangiz,

Vodiyi hijron ila dashti fanoda istangiz.

Vomiqu, Farhodu Majnundeklar ul vodiy aro

Bulsalar paydo, meni ham ul aroda istangiz.

Yuz alarning ishqicha dardu, balou gussaga

Tolib el boshiga kelgan mojaroda istangiz.

Eyki, istarsiz savodul vajh fiddorayidin,

Bokhabar bulmoq meni yuzi qaroda istangiz.

Kunglim ul zulf ichradur, zinhor ishqim sharhini

Istamang men telbada, ul mubtaloda istangiz.

Nuqta yangligkim, vafo uzra qilur kotib raqam,

Ishq utining dogini ahli vafoda istangiz.

Ogzi shavqidin Navoiy itti, oni istar el,

YO adam dashtida, yo mulki fanoda istangiz.

KELGAY

Ne kun ulgayki, nigorim kelgay,

Bogi umrumda bahorim kelgay.

Umr bogida bahor uldurkim,

Sarvqad lolauzorim kelgay.

Il gado joniga ut tushkaykim,

Olgali shami mazorim kelgay.

Kuyida itti kungul, vah, qachon ul

Masti devonashiorim kelgay.

Qani maykim, chu ichib mast ulsam,

Kukka tuz boqqali orim kelgay.

Ey Navoiy, tilamon huru pari,

Shoyad ul bazmda yorim kelgay.