Oʻxshamas
Alisher Navoiy g'azali
PreviousQaro ko'zum, kelu mardumlug' emdi fan qilg'il...NextMeni men istagan oʻz suhbatigʻa arjumand etmas
Last updated
Alisher Navoiy g'azali
Last updated
Charx avzoi bu dam, avvalgilarga o‘xshamas,
Ko‘nglim ichra dardu g‘am, avvalgilarga o‘xshamas.
Kotibi rahmu raqam, avvalgilarga o‘xshamas,
Endi inson qadri ham, avvalgilarga o‘xshamas,
Kim ul oyning hajri ham, avvalgilarga o‘xshamas.
Har kishi kim bir ulug‘ ishga yetibdur jon misor,
Shiddati pastu baland kelganda ham qilmaydi or,
Ey falak, hech kimni qilma besamar yo‘llarda xor,
Jabridin erdi alamlar endi tutmish o‘zga yor,
Ne sitam endi kimdir alam, avvalgilarga o‘xshamas.
Ona Sharq tojin kiyib zulmatda ushlatmang meni,
Bodai haq mastiman yolg‘onga uyg‘otmang meni,
O‘z xayolimga qo‘ying, o‘zgaga ishlatmang meni,
Ishq aro Farhod ila Majnunga o‘xshatmang meni,
Kim bu rasvoi ajam, avvalgilarga o‘xshamas.
Kotibi rahmu raqam, avvalgilarga o‘xshamas,
Endi inson qadri ham, avvalgilarga o‘xshamas.
"O'xshamas" g'azali Navoiy tomonidan yozilgan mashhur va aniq bir she'rdir. Bu gazelning ma'nosi va nazmiy xususiyatlari o'zgacha va qiziq sahifada joylashgan. Navoiy bu g'azal orqali o'quvchiga nima berishni istaganini ifoda qiladi.
G'azal "O'xshamas"ning ma'nosi hayotning qiyinchiliklari va xavfli kundalari haqida gapirishdir. Uning boshida, avzoi qoralari orqali "avvalgilarga o'xshamas" deyilgan bo'lsa-da, yaratuvchi o'z og'zaki ichida o'zining xursandligini bildiradi. Bu gazel Navoiyning o'zligini va erkakligini ifodalaydi.
"O'xshamas"ning nazmiy xususiyatlari ham o'ziga xosdir. Gazelning besh larzasi bir xil, shuningdek qafiya va radifning qayta-qayta ishlatilishi, uning raqamlar va insonning qiymatining o'zaro bog'liqligini ta'kidlaydi. Gazelning iltimosi, tinglashlariga qarshi bo'lgan qiyinchiliklarni ko'rsatadi va hayotdagi ko'p mohiyatli e'tibor talab etadi.
Navoiyning "O'xshamas" g'azalni yozganida o'quvchiga o'zining ichki xavfiyatini oshirishni va o'zini o'zlashtirishni hohladi. U yozgan nazmning ko'rsatkichlari bilan o'quvchi ko'rsatilgan muammolarga, ahvolga, xavf va qiyinchiliklarga murojaat qiladi. Uning xususiyati shundaki, bu gazelning hamma qatorda o'quvchiga murojaat qilish, uni tushunish va tajribaga ayblov bir bo'lib his qilishiga yo'l qo'yishdir.
Telba koʼnglum yorasi hadsiz tani uryon aro,
Oʼyladurkim yer tutar devonae vayron aro.
Buki laʼling nuktasi har dam oʼlukni tirguzur,
Kirdi Ruhulloh, magar, ul chashmai hayvon aro.
Laʼl yozilgʼon kibidur laʼl aro qilsang nazar,
Koʼzki hayratdin tikibmen ul labi xandon aro.
Qatra suv ichra, degaykim, bargi gulning aksidur,
Qatra qonim rangini kim koʼrsa ul paykon aro.
Qomating yodida koʼnglum ichra har keskon alif,
Rost boʼlmish ul alifdekki, yozilgʼay jon aro.
Jon fidong oʼlsun habibimkim, hamono bor edi
Qasdi maxluqot aro insonu sen inson aro.
Ey Navoiy, istasangkim oʼlmagay el darddin,
Dardi holingni dema nazm aylabon afgʼon aro. Telba ko'nglum Navoiyning g'azali bo'lib, bu g'azal muhabbatning eng qiziqarli xususiyatlarini bayon qiladi. G'azalning boshida "Telba ko'nglum yorasi hadsiz tani uryon aro" degan satrda muhabbatning qaysi bo'limi telbadan oshib ketishi va qalbning ko'ngli orqali aylanishi ifodalangan. Bu yerda muhabbat yorug'lik va hayratning xususiyatlari bilan ta'riflanadi.
G'azalning davomi esa muhabbatning o'zining tabiiy va qiziqishlari haqida gapiradi. Uning ikkinchi qatorda "Buki la'ling nuktasi har dam o'lukni tirguzur" deyilgan bo'lsa, bu muhabbatning nozik va ehtirosli xususiyatlarini bildiradi. Ruhullohning o'zi ham muhabbatdan o'zining mo'jizalarini o'rganyapti, lekin u hayvonga o'xshaydi, bu esa muhabbatning kutilmaganliklari va g'alati natijalari bo'lishini ifoda etadi.
G'azalda "La'l yozilg'on kibidur la'l aro qilsang nazar, ko'zki hayratdin tikibmen ul labi xandon aro" deyilgan qatorda esa la'lning ko'ngul xavfiyatini va hayratni tasvirlaydi. Bu qatorda rangning xavfsiz, hayratli va ko'ngulga tesir qiluvchi xususiyatlari tasvirlanadi.
G'azalning keyingi qatorda esa suv, gul va qonning ranglari orasidagi bog'liqlik ifodalangan. Bu orqali muhabbatning ta'siri va uning ko'ngulda yaratgan rang va tasviriyatlar haqida aytish mumkin.
Bas ajabdur gar manga ul dilrabo qilgʼoy vafo,
Kimga umr etti vafokim, ul manga qilgʼoy vafo.
Chun vafosizdur qaro koʼzlar sanga ham, ey koʼngul,
Mumkin ermasturki ul koʼzi qaro qilgʼoy vafo.
Men jafo tortargʼa xoʼy ettimki, yoʼq imkonikim,
Ul jafojoʼ to qila olgʼay jafo, qilgʼoy vafo.
Chun mening dardim parivashlar jafosidin durur,
Ushbu dardimgʼa magarkim ham davo qilgʼoy vafo.
Qil vafo ushshoqingga, ey shoʼxkim, nogoh agar
Bir pari ishqigʼa zor oʼlsang, sango qilgʼoy vafo.
Davrning iflosidin may ichki, joh ahliga ham
Аylamon bovarki, bu dayri davo qilgʼoy vafo.
Аytsa boʼlgʼay zamon nodoni, jono, onikim,
Jon berib ahli zamondin muddao qilgʼoy vafo.
Oʼzga oylardin vafo naql etsalar manʼ aylamon,
Lek inonmoq onikim, ul bevafo qilgʼoy vafo.
Ey Navoiy, koʼp vafodin dema soʼzkim, aybi bor,
Faxr ishq ichra agar bir benavo qilgʼoy vafo. Ushbu matnda "qilg'oy vafo" deyilgan bayonan so'z ishlatilgan g'azal qo'shimcha bir qismidir. Bu qismda shoir o'z o'zbek adabiy tilining xususiy poetik uslubi bilan ifodaviy tasvirga tushganidek, vafoning muhimligi va o'zga oylar bilan vafoning taqqoslovchi xususiyatlari aks ettirilgan.
"Kimga umr etti vafokim, ul manga qilg'oy vafo" deyilgan bo'lsa, shoir o'z umrini kim uchun sarflab qo'ysa, unga vafokim deb o'xshab, o'sha kishi ham o'zga bilan o'zaro taqqoslovchi qilg'oy vafo qilishi kerakligini ifodalaydi.
"Chun vafosizdur qaro ko'zlar sanga ham, ey ko'ngul" deyilgan qismida, shoirning ko'zlari ham vafosizdir deb ta'riflab, qaro hammasiga qilg'oy vafo qilishni taklif qiladi.
Ushbu g'azalning so'z-ma'no va ifoda uslubi poetik va g'azalning o'zbek adabiy tiliga xos xususiyatlari bilan o'ziga xosdir.
Koʼnglum oʼrtansun agar gʼayringgʼa parvo aylasa,
Har koʼngul hamkim, sening shavqungni paydo aylasa.
Har kishi vaslin tamanno aylasam navmid oʼlay,
Har kishi hamkim, seiing vasling tamanno aylasa.
Oʼzgalar husnin tamosho aylasam chiqsun koʼzum,
Oʼzga bir koʼz hamki, husnungni tamosho aylasa.
Gʼayr zikrin oshkoro qilsa, lol oʼlsun tilim,
Qaysi bir til hamki, zikring oshkoro aylasa.
Rashkdin jonimgʼa har nargis koʼzi bir shuʼladur,
Bogʼ aro nogah xirom ul sarvi raʼno aylasa.
Yoʼq, ogʼizdin nukta aytur mahzashimdek boʼlmagʼay,
Gar Quyosh har zarrasidin bir Masiho aylasa.
Ofiyat joningʼa yetti, ey xusho, mugʼkim msni
Gar qadah birla xarobot ichra rasvo aylasa.
Kelturung dafʼi jununumga parixon, yoʼq tabib,
Kim ul ansabdur pari har kimni shaydo aylasa.
Subhdek bir damda gardui qoʼymagʼay osorini,
Nogah ahli sidq koʼngli mehrin ifsho aylasa.
Dahr shoʼxpgʼa, Navoiy, sayd boʼlma, nechakim
Kun uzori uzra tun zulfin mutarro aylasa. Ushbu gʼazal Navoiyning "Koʼnglum oʼrtansun agar gʼayringgʼa parvo aylasa" nomli gʼazalidir. Bu gʼazalda muallif oʼz qalbini, hissiyotlarini ifoda qilgan boʼlib, uning maʼnosi hamda poetik xususiyatlari katta eʼtibor bilan taqdim etilgan.
Gʼazalning birinchi qatori "Koʼnglum oʼrtansun agar gʼayringgʼa parvo aylasa" deb boshlanadi. Bu qator orqali muallif, oʼz hayotida gʼayringgʼa qarshi parvo aylab, unga mehnat sarf etish va muhabbatni ifodalashni istaganini anglatadi. Gʼazalning asosiy mavzusi muhabbat, ishonch va umid eʼtirofi bilan bogʼliq boʼlib, har koʼngulning shavqini va butun kishining tamonnosini izhor qiladi.
Yor dardim soʼrmayip koʼnglumni mahzun qildilo,
Jonim oshubini kam qilmoqdin afzun qildilo.
Bermayin zaxmin jigar qoniga taskin gunae,
Laʼli kulmak birla ashkimni jigargun qildilo.
Dafʼi savdo istadim laʼli mayidin, bir yoʼli
Ul pari savdozada koʼnglumni majnun qildilo.
Ey koʼngulkim, sabr togʼin maskan etting oqibat,
Tund sayli ishq ul togʼingni homun qildilo.
Besutungʼakim sutun Farhod boʼldi, qofi ishq
Ul sutunni Besutun ostidagʼi «nun» qildilo.
Nedur uchmoq joh ila, oxir falak
Namrudning Osmoni taxtu johin ganji Qorun qildilo.
Qatra xayliq orazing vasfin Navoiy qilgali,
Lutfi tabʼ abyoti nazmin durri maknun qildilo. Bu g'azalda Navoiyning muhabbat va erkinlik mavzusi kuchli sifatlardan foydalanilarak ifoda qilinadi. G'azalning boshida shoirning yorqin ezg'oyi dardlarini so'rashmasi, uning ko'nglini mahzun qilishini anglatadi. Bu qatorda sevgilisining kelishini kutasak-da, shoirning jonini qisqartirishga harakat qilayotganligi bildiriladi.
Keyingi qatorlarda shoirning oshib ketgan sevgilisining munosibatlari haqida gaplashiladi. U sevgilisining gunohlariga qarshi ko'nglinga ta'sir etmayotganligini anglatadi. Shoirning jigar qoniga taskinlar berishni istamasi, bu bilan birga sevgilisining kulmaki, yani qo'llarini, uchun o'zini qurbonga qilganligi bayon qilinadi.
G'azalning ortasida shoirning savdo ustida qarashini aks ettirish maqsadga muvofiq qatorlar mavjud. U ul pari, ya'ni sevgilisi bo'lib, savdochi sifatida shoirning qalbini majnunlik darajasiga ko'tarib olibdi. Shoir sabr va tog'ini bir-biriga bog'layib, sevgilisining to'g'risida sabr qilishga chaqirdi. Bu qatorlarda sabrning muhimligi va ishqning ahamiyati tasvirlanadi.
Soʻngra g'azalda Farhod va Besutun qissasiga o'xshash bir mazmun keltiriladi. Besutungʼak, ya'ni Navoiy, Farhodga o'xshash bo'lib chiqib, ishqning qofi va eng muhim asosi bo'ldi. Shoir bu misr orqali Farhodning qobiliyatli sutuni Bilqoniq ostidagi "nun" simvolidan ham yuqori darajadagi ishqning alomatlari sifatida bahs etilishini ifoda qiladi.
G'azalning oxirida Navoiyning qadrlanishi va uning nazmning go'zal ma'nolari bilan aylanishi bayon qilinadi. Shoirning lutfi va tabʼiy qobiliyatlari "nazmin durri" deb ta'riflangan va bu bilan birga g'azalning muhabbatni ifodalashdagi ahamiyati ko'rsatiladi. Bu qatorda Navoiyning sharaf va ulug'ligi ifodalanganligi va uning yaratgan qoʻlbi nazmdan foydalanilgan insonlar uchun nazmiy bir almashish sifatida hisoblanadi.
Borur ul mast yana noz aylab,
Xalq ila arbada ogʼoz aylab.
Qatl uchun gʼamzani jallod qilib,
Zulm uchun koʼzni fusunsoz aylab.
Har qachonkim turubon boda ichib,
Shurʼasin xonabarandoz aylab.
Javr uchun ahli vafokim ayirib,
Barchasidin meni mumtoz aylab.
Turfaroq bukim, aning keynicha-oʼq,
Jonu koʼnglum qushi parvoz aylab.
Ne gunah koʼpga nazardinki, qazo
To ochib oni nazarboz aylab.
Garchi holimni Navoiy yoshurub,
Ishq anga ashkni gʼammoz aylab, Bu g'azalda Navoiyning o'zining xususiyatlarini, faoliyati va mavjud bo'lgan muhitda o'zining maqomini ifodalashga qaratilgan. G'azalning boshida shoirning mast holatida bo'lishi va nozining etkisi ostida aylanishi tasvirlanadi. Uning xalq bilan arbada bo'lishi, ya'ni o'zining ijodiy faoliyati va o'zining davlat bilan hamkorlik qilishi haqida gaplashiladi.
Keyingi qatorlarda Navoiyning xalq bilan arbada bo'lishi va uning qatlinlik va zulmga qarshi ko'zini ochishiga dikkat qaratiladi. Shoir qatl, ya'ni zulmdan ham qo'zg'alishni istaganligini bildiradi. Bu qatorlarda shoirning insan huquqlari va adolatga qarshi ko'proq munosabat ko'rsatishga harakat qilishining kuchli ta'kid bilan ko'rsatilgan.
G'azalning keyingi qatorlarida Navoiyning mustaqil holatida bo'lishi va o'zining bir kishi bo'lib, g'azalda "men" deb aytganligi ko'rsatiladi. U o'z xayotida turib, o'zining go'zini fusunlashtirib shur'asin, ya'ni yaratilgan asarlarini xabar qilgan, ochishini ta'kidlaydi. Shoirning vafoki, ya'ni vefo va adolatni ayirish uchun xalqdan farq qilganligi aks ettiriladi va uning o'zini boshqalardan ajralib turib, qimmatbaho hisoblashini tasvirlanadi.
G'azalning so'nggi qatorida Navoiyning xususiyatlari va xayoti yoritilgan. Uning holi, ya'ni mast bo'lishi, maqomini oshirib berish va qushi parvozini aks ettiradi. Shoirning gunohlariga ko'p qarzlanganligi, qazo bilan yuzlashishining muhokama qilinadigan nazarboz bo'lganligi bayon qilinadi. Garchi shoirning xayoli qattiq holatda bo'lishi, lekin ishqga oshqozib, qatlardan ashq olib kelishga harakat qilishining muhimligi ifodalangan.
Bu g'azalda Navoiy o'zining ijodiy kuchlari va shaxsiy xususiyatlari orqali o'zining unikal va tajribali qalamini namoyon qiladi, shuningdek, o'zining o'zlari bilan navbatdagi insonlar orasida qanchalik muhim bo'lganligini ifodalaydi.
Jamolin ayla ulus koʼzidin nihon, yo rab,
Nihon oʼtumni aning koʼngligʼa ayon, yo rab.
Аyogʼi chunki yetar ostoni tufrogʼigʼa,
Boshimni aylagil ul xoki oston, yo rab.
Аgarchi emin emon bir zamon jafosidin,
Chekardin oni manga bermagil amon, yo rab.
Demonki lutfini, javrini dogʼi mendin oʼgun
Birov xayoligʼa oʼtkarma nogahon yo rab.
Zamon-zamon chekibon ishq oʼti shuʼlasini,
Yorugʼ koʼngulni ul oʼt birla har zamon, yo rab.
Аgarchi aylamasang yaxshi, yaxshi koʼrguzgil
Meni anga nechakim bor esam yomon, yo rab.
Navoiy ohini yetkur anga, vale qoʼyma
Аning jamolida bu duddin nishon, yo rab. Ushbu qatorda Navoiyning she'riy yaratish uslubi va mantiqiy binoanlari jazbayilarga xoslik bilan ifodalangan. Shoirning ayla yulduzi ko'zinga nihonlik qilishini yo Rabga murojaat qilib, nihonning o'tmishga doir ko'ngliga aks etishini talab qiladi. Bu qatorda shoirning tabiat tasvir etish va o'zining o'rinini topishga erishishni istaganligi ko'rsatiladi.
Ikkinchi qatirda shoir o'zini tufrog'iga yetar oston sifatida tasvirlab, boshini aylanishini, xoki ostonlar ustida o'zini aylatishni talab qiladi. Bu tasvir orqali shoirning harakat qilish va ozodlikka ega bo'lish istagini ifodalaydi.
Uchinchi qatirda shoir o'zini zamondan kelib chiqqan jafolardan himoya qilishga ishonmayotganligini tasvirlaydi. Shoirning o'ziga o'tkan jafolarning o'ziga zarar yetkazmaydiganligi, bu omon va ishonchli bo'lishga erishishga bog'liqdir.
To'rtinchi qatirda shoir o'zining lutfini, javrini va qo'limdan o'tkazishini talab qilib, xayollariga bezovta etishishni istaydi. Shoirning o'ziga o'tgan javr va xursandliklarning tez yetib kelishi, xayollaridan har qanday noxato oni, har qanday yorug'likdan uzoq qolishini ifodalaydi.
Beshinchi qatirda zamondan zamonga yashirin ishqning shu'lasini chekib yuborish tasvirlanadi. Yorug'lik, ko'ngulni zamondan o'tarib kelayotgan hayolinga to'g'ri kelishini ifodalaydi. Shoirning ishqning doirasidan chiqishga istaklari va qaytishlarining yo'qolishini tasvirlash uchun "yo Rab" deyishni qo'llab-quvvatlashib yuradi.
Oxirgi qatirda shoir o'zining ohini vale qo'ymasligini, ayniqsa, ayla yulduzining jamolida yetkazishni so'zlashadi. Shoirning o'zining ohini, yani she'riy mahoratini, ayla yulduzining nishonida joylashtirishning muhimligini ifodalaydi. Bu qatorda Navoiyning she'riy uslubi va tabiatning go'zaliga bezovta etish maqsadi hisoblanadi.
Sen labing soʼrgʼon soyi men qon yutarmen, ey habib,
Sen may ichgilkim, manga xuni jigar boʼlmish nasib.
Dedilar, ahbob, dardigʼa habib aylar davo,
Vahki, men kuydum, muhabbatdin emas vokif habib.
Koʼyungga kirgach koʼngul qoshinggʼa mayl aylar, bale,
Goʼshai mehrob etar payvasta manzilgah gʼarib.
Chehra sorgʼorgʼon soyi otar koʼngulning nolasi,
Bor ajab voqiʼ xazon faslida nolon andalib.
Hoshalillah sharbatimni zahri qotil birla ez,
Chun ish ondin oʼttikim, kelgay Masihim, ey tabib.
Necha ul oy mehridin shaydo koʼngulni ovutay,
Telbaga yolgʼon hikoyat birla bergandek firib.
Mayga rahn oʼlmay fano dayrida tasbihu rido,
Niri dayr etmas havola elga zunnoru salib.
Nafsing etsa shoʼxlugʼ charx emgagidin qil adab,
Tiflni andoqki zajr aylar falaq birla adib.
Ey Navoiy, zulmidin dermanki, ishqin tark etay,
To nazardin gʼoyib oʼldi, yoʼq yana sabru shikib.
Buzdi koʼnglum kishvarin hijron gʼami tugʼyon qilib,
Ohu ashkimdin birin sarsar, birin toʼfon qilib.
Dard uyin qildi bino ishqing buzub koʼnglum uyin,
Kimsa yangligʼkim, bir uy tuzgay, birin vayron qilib.
Tanda ohing shuʼlasin, derlar, nihon tut, ohkim,
Bir ovuch xoshok aro boʼlmas chaqin pinhon qilib...
Hajr koʼyida yalang jismimni koʼrgan sogʼinur,
Kim meni oʼlturgali eltur junun, uryon qilib.
Xorlar koʼnglumdadur sendinki, gardun tuzmagay,
Har birin otsam, bir ohim oʼqigʼa paykon qilib.
Soʼrma nevchun bedil oʼldung deb, oʼzung chun hajr aro
Koʼzdin oqizding koʼngulni, qatra-qatra qon qilnb.
Shukrini ne deb ado aylayki, aylar jilva yor,
Elni holimgʼa, meni oʼz husnigʼa hayron qilib.
Dahr elidin juz jafo mumkin emas topmoq kishi,
Lek har birga vafolar onchakim imkon qilib.
Yor koʼp qilsa jafo, kam qil, Navoiy, nolakim,
Gulga bulbul oʼrgata olmas vafo, afgʼon qilib. Bu g'azal, Navoiyning she'riy yaratish uslubining namunalaridan biridir. Ushbu g'azalning har bir qatrida uning xos mantiqiy va ma'nviy binoanlari oʼrnatilgan boʼlib, shoirning koʼnglini jafodan, hijron va xavsizlikdan qaygʼu qilishini tasvirlaydi.
Birinchi paragrafda shoirning koʼnglini hijron va gʼamga bogʼlashini ifodalash uchun tasvirlar ishlatilgan. Shoirning ashkning oʼziga xos joylashishi va har bir oʼtgan oʼzga toʼfonliklarni tasvirlash, uning hijron va xavsizlikning oʼzaro bogʼliq muammosiga e'tibor qaratiladi.
Ikkinchi paragrafda shoirning ishqning oʼzida oʼzgarishlarni yaratish va uning koʼnglini buzib olishini ifodalaydi. Shoirning dardning ishqning uyini deb tasvirlangan, va uning ishqning oʼzini buzib ketishini, bir tomonga ham jon bermoqchi boʻlmaydiganligini koʼrsatadi.
Uchinchi paragrafda shoirning oʼzining koʼnglini shovqin yashashga qaratishni talab qilishini ifodalaydi. Shoirning oʼzinga tegishli barcha izlar va uning koʼnglini shovqinli hayol qilib olish, uning kelajakdagi yoʼllariga qaramay, birinchi qatordan oxiriga qon berishini tasvirlaydi.
Toʻrtinchi paragrafda shoirning oʼzining yorugʼlik, oʼzligʼini topish uchun oʼzini qurbita qilishning muhimligi tasvirlanadi. Shoirning xorlar, ya'ni farqlar, dunyosida joylashganligi, ularning koʼnglida izlanishga toʻgʼri kelishini ifodalaydi. Shoirning bir paytda bir paytga qaytmasligini tasvirlaydi.
Beshinchi paragrafda shoirning oʼzining bedilning olgʼasini tushunish va uning xosliklari bilan qaramay, qondirilgan xursandlikni izlashning muhimligi tasvirlanadi. Shoirning adashish va hayron qilishning oʼziga xosliklari, oʼzini adolatga solishga va xursandlikka ega boʻlishga erishishga olib keladi.
Yuz toʼshoʼkluk koʼnglum oʼrtarsen jafodin qon qilib
Xalq kuydurgan kibi zanbur evin vayron qilib.
Javhari ishqing yoshurgʼach oʼrtadim koʼnglumgʼa dogʼ,
Oʼylakim qoʼygʼay nishon el naqdini pinhon qilib.
Koʼhi ohandek gʼaming koʼnglumdin olgʼon ne osigʼ,
Kim yana jonimgʼa otding barchasin paykon qilib.
Yuz oʼluk tirguzdi laʼlingga yetishkan jomi may,
Goʼiyo berding oiing har qatrasin bir jon qilib.
Аqlu din naqdin oʼgʼurlar goʼyi ul ayyorvash,
Buki behuga aylar elpi husnigʼa hayron qilib.
Boʼlubon har shamʼga parvona kuyma, ey koʼngul,
Ishq oʼtlugʼ zulmatida oʼzni sargardon qilib.
Ey Navoiy, dema laʼlin tishlar el qatligʼa yor,
Balki elga jon bagʼishlar, bizga qasdi jon qilib. Ushbu gʼazal Navoiyning sheʼriy yaratishning eng zamonaviy va aniq namunalaridan biridir. Bu gʼazalda oʼzining oʼziga xos mantiqiy va maʼnviy binoanlari mavjud boʼlib, shoirning oʼz bilan koʼp maʼnaviy yondoshuvga erishganligi koʼrsatiladi.
Gʼazalning birinchi paragrafi, shoirning koʼnglini jafodan qon qilib, xalqning unga qaratgan zulum va zidlarining ogʼirliklaridan bahramandlikka yetishishini ifodalaydi. Bu paragrafta shoirning hissiy xavfsizlik va xalqning qarshi durishini tasvirlashiga e'tibor qaratiladi. Shoirning koʼnglini jafodan qon qilishiga oʼxshash tartibsizlik va zulmga qarshi koʼzini ochishining tasviri mavjud.
Ikkinchi paragrafda shoirning ishqga qizgʼan joyini bayon qilish va oʼzining oʼrnini topishiga harakat qilishining muhimligi koʼrsatiladi. Shoirning ishqning javohiri bilan yosharganligi, oʼzining koʼnglini ishqga qizdirib, oʼzining ruhiy dunyosida yoʼllashishini ifodalaydi. Shoirning oʼylagi, yani maʼnaviy dunyosi, xalqning tomonidan baholanadigan narsalar va naqdini goʼrashining tasviri mavjud.
Uchinchi paragrafda shoirning koʼnglida joylashgan oʼlamlar va ularning koʼnglini boshqarishga ta'siri bayon qilinadi. Shoirning koʼhi bilan oʼxshash gʼamziy koʼnglini yoritish, kimning oʼzini shoirning joniga qarzlangan boʻlsa ham, uning paykonligi bilan qoʼlga kelishini tasvirlaydi. Bu paragrafda shoirning oʼzining shaxsiy munosabatlari va mantiqiy oʼlchamida ta'riflanadi.
Toʻrtinchi paragrafda shoirning oʼzining musiqa va poeziya uslubining eng muhim xususiyatlari bayon qilinadi. Shoirning musiqiy tashqi va muvaffaqiyatini ifodalovchi odatlarini tasvirlash, uning tabiat bilan uygunlikni talab qilish, goʼzal musiqa va poeziya buyumlari yordamida oʼzini ifodalashga erishishning oʼn ahamiyatli aspektlarini ifodalaydi.
